گذری بر پتانسیل ها و محدودیت های استان کهکیلویه و بویر احمد
گذری بر پتانسیل ها و محدودیت های استان کهکیلویه و بویر احمد
اگر بخواهیم به طور خلاصه مجموعه این استان را در گذر زمان مورد بررسی قرار دهیم، میتوان گفت که دوران بسیار پیچیدهای را از ابعاد مختلف بخصوص در چند دهه اخیر طی نموده است. این استان از محدود استانهایی بوده است که از ترکیب جمعیتی سه استان اصفهان، خوزستان و فارس، پس از جنگ سالهای دههی چهل ایجاد گردیده است.
هرچند که این استان از پراکندگی چند شهرستان از استانهای مربوطه تشکیل گردید ولی موقعیتی را ایجاد کرد که دارای پتانسیلهای طبیعی چهار فصل بوده و از طرفی دیگر موقعیتهای اقتصادی شامل مناطق نفت خیز و مناطق جنگلی و رودخانههای بسیاری را در خودش جای داد. دراین راستا بود که از سال 40 متوجه فقر و ناتوانی مردم در امور اقتصادی، فرهنگی و علمی گردیدند. هرچند که شهامت و غیرت منطقه ای در آنجا چنان بالا بود که باعث گردید که مرکز استان را در شهری کوچک با جمعیتی کمتر از 10،000 نفر در یاسوج به خود تخصیص دهد ولی مشکلات اقتصادی زیر بنایی از جمله جادهها، سیستم حمل ونقل، سدها، سیستم ارتباطی، مشکلات آموزشی و بهداشتی، سیستم عمرانی و سرمایه گذاری به شدت در این استان وجود داشت.
قدمهای اساسی در رابطه با رفع این محرومیتها جهت سوق مردم از مسائل سیاسی ناشی از درگیریهای منطقهای چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب برداشته شد به طوری که درجه محرومیت در این زمینهها به شدت کاهش پیدا کرد. مطابق آن با توجه به فقر علمی و امکانات مربوطه که در منطقه وجود داشت حرکتهایی صورت گرفت به طوری که در حال حاضر از نظر علمی با توجه به سرانه جمعیتی از حد متوسط کشور فراتر رفته است و مطابق این موضوع اقداماتی به تدریج در جهت رفع محرومیتهای باقیمانده برداشته میشود ولی در این راستا در کنار این حرکتها برنامه ریزیهای استراتژیک و جامع نگری کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
به طوری که عدم توجه به این مسائل در آینده مشکلاتی را به شکل جدیدی در این استان ایجاد میکنند که بطور خلاصه عمده ترین مشکلات استان در بخش های مختلف بشرح زیر مطرح میگردند:
الف) در بخش مسائل فرهنگی:
با توجه به تحولات شدید فرهنگی و متلاشی شدن فرهنگهای محلی عملا با توجه به شرایط اجتماعی روز با تحولات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در کشور مدلهای فرهنگی همراه با نسبت های منطقه ای با در نظر گرفتن ارزشهای اعتقادی مردم بوسیله مسئولین ذیربط فرهنگی بصورت هماهنگ و هدفمند و قابل اجرا و بصورت تحول گرا دیده نمیشود و در این راستا مشکلات آنارشیسم فرهنگی به شدت در حال رشد است و یک سردرگمی فرهنگی در این مناطق بکر در حال ایجاد است که قطعا اگر توجه به آن نشود و راهکار عملی و الگویی برای آن از طریق مجاری فرهنگی مثل صدا و سیمای منطقه، حوزههای علمیه منطقه، موسسات آموزشی و فرهنگی ذیربط در نظر گرفته نشود چه بسا ممکن است زمینه نفوذ رفتارها و کردارهای ناهنجار در اجتماع آنجا رشد کند. پس بایستی در این زمینه مطالعات هوشیارانهای صورت گیرد و در این راستا تدوین برنامههای لازم جهت ایجاد الگوهای مناسب و قابل اجرا و با در نظر گرفتن فرهنگ اعتقادی منطقه و رشد و تعالی فرهنگی اقدامات لازم صورت گیرد.
ب) بخش اقتصادی:
جالب ترین موضوعی که در این مناطق بکر میتوان به آن توجه کرد وجود مناطق طبیعی کمتر دست خورده و بکر و آب و هوای معتدل و چهار فصل که خود زمینه های لازم فعالیت های اقتصادی مردم را فراهم مینموده است و این روزها یکی از افتخارات و امتیازات استان را در شهرهای خود وجود همین منابع طبیعی و بکر میدانند و شاید بسیاری از افرادی که یکبار به این استان بیایند در مقایسه با سایر استانها محیط این استان را انتخاب خواهند کرد که بتوانند زمینه تفرجگاهی را فراهم کنند.
متاسفانه عدم برنامه ریزی دقیق در جهت حفاظت از محیط زیست زمینه های لازم را برای از بین رفتن منابع طبیعی فراهم کرده است. بطوری که اگر به این موضوع توجه نشود در آیندهای نه چندان دور با خشک شدن حدود 400،000 هکتار جنگل، خشک شدن بیش از 250 چشمه از چشمههای آب که ناشی از بارندگیهای فصلی مناسب در این استان بوده است و همچنین خشک شدن مراتع سرسبزی را که در عمده مناطق استان وجود داشته است مواجه خواهیم شد که خود مصیبتی بسیار را برای استان فراهم میکند که بسیار بسیار بدتر از خشک شدن دریاچه های مثل ارومیه و نظایر آن می باشد.
حداقل اقدامات اساسی
قطعا در این راستا به طور خلاصه بایستی اقدامات زیر صورت گیرد:
- ایجاد حداقل 8 سد در استان: که بتواند میزان آبی معادل 400 تا 600 میلیون متر مکعب غیر از سدهای موجود را در مجموع ذخیره نماید که در زمینه تلطیف هوا، ایجاد باروری ابرها در منطقه و سرسبز نگه داشتن منطقه و در نهایت بهره برداری نیروی برق پاک، بجای استفاده از گاز میتواند مثمر ثمر باشد ضمن اینکه زمینه های لازم را برای ایجاد تفرجگاههای سیاحتی فراهم مینماید.
- استفاده از سیستم گرمایش از طریق برق با استفاده از نیروگاههای گازی chp: بهره وری بیش از 20 برابر از گاز از قبل از ورود به مناطقی از استان که خود میتوانند برای نقاطی مثل یاسوج بسیار مثمر ثمر باشد زیرا اطراف آن کاملا به وسیله کوه بسته است و افزایش ناهنجار سیستم های حرارتی باعث از بین رفتن جنگل ها و مراتع و گرم شدن شدید هوا میشود.
- پیاده کردن نقشه جامع شهرها، شهرکها و روستاهای اطراف بصورت پایولوت: برای جلوگیری از ترافیک و همچنین ایجاد حاشیه نشینی نامناسب اقدامات فوری و آتی در رابطه با پیاده کردن نقشه شهر ها و شهرک ها و حوزه های اطراف آنها بشود و به شدت از ساخت و سازهای نامناسب جلوگیری شود که در آینده هزینه های بسیار سنگینی را بر مردم تحمیل خواهند کرد. در این راستا قطعا بایستی برنامه ریزی لازم را برای بارور کردن روستاهای پر بازده از طریق ایجاد روستاهای پایولوت در مناطق روستایی انجام داد. روستاهای پایولوت به روستاهایی گفته میشود که همه اقدامات شهری را به اضافه پیش بینی طرحهای توسعهای در آن و پیش بینی امکانات اقتصادی، ورزشی، آموزشی، بهداشتی، فرهنگی و… در آن دیده شود به طوری که انگیزه های لازم را برای پیوستن به این روستا هم از طریق روستاهای کم بازده و هم از طریق گرایش شهر نشین ها به آن مناطق فراهم کنند. قطعا دولت در این راستا به جای انجام هزینه های سطحی، مقطعی، بی هدف و غیر کارشناسانه میتواند با ایجاد حداقل 200 روستای پایولوت در استان در طی 10 سال رشد و شکوفایی لازم را فراهم نماید و از حرکت به سوی شهر نشینی تا حدی بکاهد، با این تفاوت که اگر با برنامه ریزی این روستاهای پایولوت یا شهرک های اقماری ایجاد شوند خود به خود از حاشیه نشینی جلوگیری خواهد شد البته به شرطی که با مفهوم روستاهای پر بازده و با در نظر گرفتن کارگاههای مختلف تولیدی پیش بینی فعالیت های کشاورزی به صورت پر بازده مورد توجه قرار گیرد. بهرحال بحث محیط زیست که مطرح میشود همه جوانب کار از ابعاد اقتصادی از جمله بخش راه و ارتباطات و حتی بخش های فرهنگی و اجتماعی در نظر گرفته شود.
- منطقه بندی فعالیت های اقتصادی برای استان: نمیتوان انتظار داشت که هر جایی فعالیت اقتصادی را آغاز کرد و بایستی از تعصبات قومی که باعث تاثیرات نابجایی در اقتصاد منطقه میگردد جلوگیری شود، در استانی مثل کهکیلویه و بویر احمد که در 3 بخش منطقه سرد سیری، منطقه معتدلی و منطقه گرمسیری وجود دارد و همچنین با توجه به شکل جغرافیایی منطقه در ابعاد طبیعی و اقتصادی لازم است که استراتژی سرمایه گذاری در این قسمت ها درست تعریف گردد مثلا در منطقه ای مثل یاسوج و سیسخت و اطراف آنها میتواند در صورتی که از محیط طبیعی آن درست حفاظت شود در بخش های توریسم ایجاد مراکز علمی در قالب سمینارها، ایجاد مراکز بهداشتی مهم در سطح کشور و نظایر اینها برنامه ریزی صورت گیرد وعمده فعالیتها در این راستا باشد و از هر گونه ایجاد کارخانجات آلوده زا از جمله کارخانجات سیمان، ذوب آهن، آلومینیوم و سایر کارخانجات حرارت زا در این منطقه جلوگیری نمود و آنرا به مناطق دیگر استان منتقل نمود. مناطق دیگر استان چه بسا بعضی از سرمایه گذاری ها نیازی به ایجاد آنها در این استان وجود ندارد باید اولویت ها را به سرمایه گذاری هایی داد که هزینههای بهرهوریهای مناسب تری در این استان را دارند.
در بخش نواحی گچساران و اطراف آن که مناطق گرمسیری است و یکی از مراکز تولید نفت و گاز کشور است و از طرفی وسعت سرزمینی بیشتر و مناسب تری در آن وجود دارد با رعایت بررسی های کارشناسی به طرح های اولویت دار نفتی و پتروشیمی اختصاص داد. وحتی بعضی از صنایعی را که امکان دارد در استان اجرا کرد در آن منطقه جای داد در بخشی دیگری از استان که تا حدی منطقه معتدل است منطقه دهدشت و حومه آنبه نظر میرسد که میتواند زمینههای لازم را در بخش ایجاد صنایع معدنی و بعضی از واحدهای صنعتی دیگر استان اختصاص داد بدیهی است در مناطق کوهستانی نبایستی واحدهای صنعتی را مستقر کرد زیرا این خود مشکلی است برای محیط زیست آن مناطق، مگر انجام سرمایه گذاریهای معدنی در مراحلی که در اولویت قرار دارند. بدیهی است که در نقاطی که اولویتهای سرمایه گذاری توریستی وجود دارد در این 3 شهرستان باید مورد بررسی همه جانبه قرار گیرد. که این خود نیاز به استقلال فکری مسئولیتی و انجام تبلیغات آگاهانه و هوشیارانه از طریق مصاحبه با کارشناسان زبده و مطلع در جهت گرایش دادن این گونه سرمایه گذاریها خارج از تعصبات منطقهای در جای مناسب است.
مسلما مسئولین به خصوص نماینده محترم رهبری، استاندار و ائمه جمعه و جماعات از ابعاد فرهنگی میتوانند در این زمینهها نقش بسیار مثمر ثمری داشته باشند بخصوص اینکه بتوانند از طریق مسئولین ذیربط برنامههای مربوطه را بخواهند و نظارتهای لازم را در جهت اجرایی انجام دهند.
- تغییر بینش های سرمایهگذاری در جهت تقویت بنیانهای سرمایه گذاری
اقدامات بعدی در راستای تحول در بینش سرمایهگذاری است، این بینش سرمایه گذاری یکی از اصولی ترین و حیاتی ترین مقولهای است که میتوانند از طریق رهبران جوامع در راستای اهداف نقش آفرینی بنماید. این بینش تا آن حد مثمر ثمر است که میتواند حتی الگوهای هزینه ای خانوارها را هم تحت تاثیر قرار دهد. بطور مثال یک خانوار پولش را بیشتر مصرف میکند! خانه های لوکس بگیرد! مجالس تشریفاتی بگیرد! از طریق چشم و هم چشمی هزینه بکند! موقعیت خودش را به رخ دیگران بکشد! یا اینکه هزینه خانوار خودش را در حد معقول جامعه نگه داشته و برای ایجاد اشتغال سرمایه گذاری بنماید. میتواند موسسات خیریه ایجاد کند و یا قسمتی از درآمد خود را هزینه کارهایی از جمله ساخت مدرسه، خانه سالمندان، ساخت مراکز پرورش استعداد و یا سایر موسسات عمومی مثل مساجد، مدارس اخلاقی و حرفهای و همچنین ایجاد روستاهای پایولوت با گرایش سرمایه گذاری و اشتغال اقدام بنماید که بتواند نام نیکی برای خود بجای بگذارند و از طرف دیگر باعث ایجاد اشتغال و ارزش افزوده گردد.
قطعا نقش رهبران مذهبی بسیار میتواند الگوی خوبی باشد مشروط به اینکه نظریات کارشناسی لازم را از ابعاد مختلف بگیرند و از الگوهای خوب پشتیبانی بکنند تا زمینههای رشد و سرمایه گذاری فراهم شود. میتوان مثال خیلی ساده آنرا در بعضی از استانها مطرح کرد. بعضی از استانها که نباید نام برد بیشتر گرایش به سرمایه گذاری دارند اقتصاد آنها شکوفاتر و پیشروتر بوده و درآمد آنها روز به روز در حال افزایش میباشد ولی بعضی از استانها علی رغم داشتن منابع زیاد گرایش به مدل مصرفی و رفاهی زیاد دارند. جالب اینجاست که بر اساس آمارها روند درآمد آنها روبه کاهش است. یکی از دلایل آنها بینش مصرف گرایانه آنهاست شاید به دلیل اینکه الگوهای سرمایه گذاری و بینش های سرمایه گذاری در آنجا تقویت نشده است و رهبران مذهبی در این راستا شاید بی تقصیر نباشند.
خلاصه مطالب
الف: فرصتها در استان:
- طبیعت بکر، کم نظیرکوهستانی، جنگلی و چهار فصل بودن این استان در حال حاضر و از ابعاد مختلف باعث افتخارات این استان میباشد.
- رشد علمی استان به شدت در حال توسعه میباشد و نیروهای تحصیل کرده و مشتاق کار و با انگیزه فراوانند.
- امکانات لازم برای ایجاد سدهای آبی به منظور بهرهوری چند جانبه وجود دارد.
- ارتباطات استان در حال باز شدن به طرف همه استانها فراهم شده است از لحاظ جادهای و…
- امکانات تبلیغاتی صدا و سیما، سایت های خبری، اجتماعات و… بسترهای لازم برای رهبران توانا در استان وجود دارد که بتوانند نقش آفرینی کنند.
- مردم تشنه گرفتن الگوهای مناسب و الگوهای متناسب با زمان از ابعاد مختلف زندگی هستند.
- مردم نیازمند شدید به رهبران برنامهریز، آینده نگر و عملگرای واقعی هستند و سریعا همکاری مینمایند.
ب: تهدیدها:
- مشکلات محیط زیستی و عدم برنامه ریزی و آینده نگری برای محیط زیست استان و تخریب جنگلها و کاهش بارندگی و افزایش درجه حرارت در استان در آینده باعث خشک شدن جنگلها و مراتع و در نهایت افزایش شدید آلودگی هوا میگردد و بستر زندگی مردم را تهدید خواهد کرد.
- هرج و مرج فعالیتهای اقتصادی در ابعاد مختلف سرمایهگذاریهای نامناسب، در عرصه ساخت و سازهای بی رویه و بدون برنامه ریزی جامع، عدم پیش بینی برای ایجاد روستاهای پر بازده و فراهم شدن زمینه های حاشیه نشینی بی رویه و نامناسب در اطراف شهرها به علت عدم برنامه ریزی منطقهای در این زمینه جهت جلوگیری از مهاجرتهای آنها به علت عدم اشتغال، نبودن امکانات مختلف کسب و کار، امکانات رفاهی، آموزشی، ورزشی، بهداشتی و مشکلات نامناسب مسکن روستایی.
- عدم سرمایه گذاریهای مناسب در محدوده روستاهای پربازده جهت توسعه و بقا آنها.
- سرمایه گذاریهای غیر اصولی و درهم بر هم بر خلاف اصول محیط زیستی در اطراف شهرهای استان.
- نبودن الگوهای فرهنگی مناسب و پویا به علت هجوم فرهنگهای بیگانه و هرج و مرج شدن تفکر فرهنگی جامعه.
- سطحی برخورد کردن با مسائل استان و عدم وجود برنامهریزی آینده نگر.
- ارتباطات درون شهری و برون شهری به علت عدم پیش بینی و آینده نگری ممکن است با مشکل روبرو شوند.
ج: پیشنهادات و اقدامات لازم در رابطه با رفع تهدیدها و استفاده از فرصتها:
-
سرمایه گذاریها منطقهای با توجه به معیارهای اصول محیط زیستی صورت گیرد.
سرمایه گذاریها در سطح استان بر اساس مناطق طبیعی دسته بندی و با رعایت اصول محیط زیستی اجرا شود و مطالعات واقع گرا و کارشناسانه از همه ابعاد مورد توجه قرار گیرد.
در منطقه یاسوج طرحهای گردشگری و کشاورزی، منطقه گچساران با رعایت اصول محیط زیستی طرحهای صنعتی و نفت، در منطقه دهدشت طرحهای گردشگری، صنعتی و معدنی.
-
پیاده کردن طرحهای جامع شهرها، شهرکها و روستاها هرچه زودتر جهت جلوگیری از حاشیه نشینی و…
طرح جامع شهرها و شهرکها و روستاهای اصلی هر چه زودتر تدوین و اجرایی گردد تا بتوان در کوتاه ترین زمان لازم از ایجاد حاشیه نشینی و بافت های نامناسب شهرها جلوگیری گردد. در این برنامهریزی بایستی استراتژی بیش از 50 سال مورد توجه قرار بگیرد و از الگوهای خوب شهرهای دنیا استفاده نمود.
- ایجاد حداقل 8 سد در سطح استان با ظرفیت 400 تا 600 میلیون متر مکعب علاوه بر سدهای موجود
حداقل در استان با توجه به منابع آبی که وجود دارد و هر روز در حال تهدید شدن است حداقل 8 سد مطالعه شده ایجاد شود تا بتوان هم از سهمیه آب ملی استان استفاده نماید و هم رطوبت منطقه ای را افزایش دهد و سبب باروری منطقه شود وهم سبب اشتغال در بخش های استفاده از برق، پرورش ماهی در اطراف یا در پشت آنها و همچنین ایجاد مراکز تفریحی جهت اشتغال زایی مناسب فراهم گردد. و از طرفی دیگر از خشک شدن جنگلها و مراتع استان بکاهد که ذخیرهای است ملی و متعلق به کل ایران و در منطقه جنوب که موقعیت گرمسیری دارد از اهمیت بسیار مهمی برخوردار است.
- جلوگیری از سرمایه گذاریهای آلوده زا در سطح استان که سلامت منطقه را تهدید ننماید.
از جمله طرحهای آلوده زایی نظیر سیمان، ذوب آهن، آلومینیوم و سایر طرحهای حرارت زا و آلوده زا مگر در مناطقی که امکان مهار آلوده زایی آنها میسر است.
- ایجاد مراکز مهم توریستی در سطح استان با رعایت فرهنگهای اعتقادی بطوری که بتوان محیطی را فراهم کرد که در آنجا ایجاد رستورانهای مدرن عبوری در استان، مراکز رفاهی بین راهی، پارکهای تفریحی بزرگ، خانههای سلامت توریستی، مراکز بزرگ درمانی، مراکز سمینارهای بزرگ علمی، در قالب گرایش سازمانهای مربوطه در منطقه ای مثل یاسوج و اطراف را فراهم کرد.
- تقویت نهادهای عمومی در استان: با توجه به اهمیت منطقه از گذشته تا حال و عدم بهرهوری مناسب از مزایای ملی از جمله ایجاد بیمارستانهای بزرگ و مهم، ایجاد مراکز رفاهی عمومی، ایجاد مکانهای علمی شامل دانشگاهها و مراکز آموزشی و پژوهشی، پارکهای علم و فناوری، مراکز فنی و حرفهای و … و همچنین تقویت سیستم حمل و نقل و ارتباطات جادهای استان از جمله جادههای وسیع با در نظر گرفتن امکانات جانبی اطراف آنها.
- دادن الگوهای فرهنگی مناسب:
با توجه به فرهنگ منطقهای در جهت نوآوری های فرهنگی و رفتاری با توجه به هجوم فرهنگهای مختلف، فرهنگهای مخرب را تضعیف و از بین برد و قطعا در این رابطه لازم است که تسهیلات لازم را در جهت بهرهوری های فرهنگی و خانوادگی و اجتماعی در استان میسر کرد که بتوان الگویی خاص برای استان تعریف کرد مثلا اینکه در مراسم عزاداری چه الگویی داشته باشیم، در مراسم عزا، عروسی، رفتارهای خانوادگی، تجملات خانوادگی، تجملات قبیلهای و رفتارهای آنها مورد بررسی و همگامی در جهت رشد و تعالی اینها فراهم گردد تا بجای هجوم سایر فرهنگ ها بتوان با توجه به شرایط زمانی خاص الگوی مورد نظر را تعریف کرد، قطعا به کارشناسان آگاه و همه جانبه نگر نیاز است. کاهش دعواهای منطقهای، فراهم کردن رفتارهای مناسب وحدت منطقهای و… در تدوین برنامهریزیها مورد نظر قرار گیرد.
- سایر موارد مهم:
از جمله فراهم کردن زمینههای اتحاد منطقهای در راستای فعالیتهای فرهنگی، اقتصادی و سرمایه گذاری، ایجاد گروههای کارآفرینی در جهت تقویت آنها برای فعالیتهای مختلف فرهنگی اجتماعی و اقتصادی چه در داخل منطقه و چه در خارج از منطقه، تقویت نخبگان بخشهای مختلف علمی تحقیقاتی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و ایجاد وحدت لازم و رقابتهای مناسب در بین آنها با ابزارهای اجتماعی و فرهنگی مناسب میباشد.
در پایان امید است با توکل به خداوند متعال در انجام امور موفق و موید باشید.
سید عبدالخالق سجادی